Kolonoskopia

Kolonoskopia jest badaniem endoskopowym dolnego odcinka przewodu pokarmowego wykonywanym przy użyciu kolofiberoskopu umożliwiającym dokładną ocenę błony śluzowej dolnego odcinka przewodu pokarmowego z bardzo dużą dokładnością. Podczas badania lekarz ocenia jelito grube, a w niektórych uzasadnionych przypadkach także końcowy odcinek jelita krętego.Kolonoskopię ze względu na cel badania dzielimy na:

• diagnostyczną
• zabiegową
• profilaktyczną.

Kolonoskopia diagnostyczna ma na celu ocenę makroskopową powierzchni błony śluzowej jelita grubego. W trakcie  wykonywania badania, po stwierdzeniu zmian chorobowych pobiera się materiał kleszczykami biopsyjnymi materiał do badania histopatologicznego, pozwala to na dokładne określenie charakteru zmian. Kolonoskopia pozwala na wykrywanie polipów jelita grubego, ich usuwanie (polipektomię) w trakcie badania ewentualnie pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Przyjmuje się, że bezpiecznie można usuwać polipy do 1 cm. Większe polipy usuwa się w warunkach szpitalnych z uwagi na ryzyko ewentualnych powikłań.

Polipy jelita grubego

Polip to, makroskopowo uwidocznione uniesienie błony śluzowej, które może mieć charakter nowotworowy i nienowotworowy. Polipy mogą występować  pojedynczo lub mnogo. Wśród typów polipów wyróżniamy polipy hyperplastyczne, które są najmniej niepokojącymi zmianami, oraz polipy nowotworowe - gruczolaki. Gruczolaki wymagają większej uwagi ze względu na prawdopodobieństwo przemiany rakowej, która zależy od typu (cewkowy, cewkowo-kosmkowy, kosmkowy) i wielkości polipa. Małe gruczolaki złośliwieją rzadko, natomiast polipy o średnicy ponad 2 cm dużo częściej bo w ponad połowie przypadków stwierdza się cechy raka. Ocena typu polipa należy do histopatologa w badaniu mikroskopowym. W zależności od typu polipa określa się ewentualny nadzór – powtórzenie badania po 10 latach w przypadku polipów hyperplastycznych i po 3-5 latach w przypadku gruczolaków. Okres ten może ulec skróceniu w przypadku zaistnienia innych okoliczności, które będą wskazaniem do powtórzenia badania.  Polipy w tym gruczolaki mogą pojawić się w każdym wieku, ale wzrost zapadalności występuje po 3 dekadzie zycia.

Polipy zasadniczo nie dają objawów szczególnie małe. Większe mogą powpdowac krwawienia, niedokrwistość, uczucie parcia na stolec czy domieszkę śluzu w stolcu, a także w przypadku dużych gruczolaków kosmkowych biegunkę.  Świadomość występowania polipów jelita grubego oraz fakt, że mogą one nie dawać żadnych objawów powinno skłaniać pacjentów do wykonywania przesiewowych badań kolonoskopowych. Niestety sama kolonoskopia jest w polskim społeczeństwie bardzo „zdemonizowana” dlatego tak wiele osób rezygnuje z jej wykonania. Dane o zapadalności są dla Polski bardzo niekorzystne, rak jelita grubego jest drugim co do częstości występowania nowotworem złośliwym w Polsce, a jego skuteczne leczenie jest możliwe tylko w przy wczesnym wykryciu. Kolonoskopia daje właśnie taka możliwość, wczesne usuwanie polipów zmniejsza ryzyko wystąpienia raka. O wykonaniu kolonoskopii decyduje lekarz POZ lub specjalista w przypadku wystąpienia poniższych dolegliwości:

• pojawienia się krew w stolcu lub krew utajonej w kale (potwierdzonej badaniem kału). Dlatego zachęcamy pacjentów do obserwacji stolca, jest to prosta czynność, a stwierdzenie nieprawidłowości daje szanse na szybką diagnostykę i leczenie. Nie wstydźmy się informować swojego lekarza o jakichkolwiek zmianach wyglądu stolca!
• utrata masy ciała
• brak apetytu bez uchwytnej przyczyny
• zaburzenia oddawania stolca
• dolegliwości bólowe w podbrzuszu
• przewlekłe zaparcie lub przewlekła biegunka także naprzemiennie występujące zaparcia i biegunki
• zmiana wyglądu stolca, stolce ołówkowate.

Kolonoskopia diagnostyczna wykonywana jest w przypadku:

• krwawień z dolnego odcinka przewodu pokarmowego
• diagnostyki niedokrwistości
• podejrzeniu raka jelita grubego
• diagnostyki biegunki o niejasnej etiologii
• diagnostyki i nadzorze nieswoistych zapaleń jelit.

Kolonoskopia zabiegowa umożliwia wykonywanie zabiegów w jelicie grubym w tym:

• polipektomii - usunięcie polipów
• tamowania krwawień ze zmian naczyniowych, owrzodzeń, guzów
• usuwanie ciał obcych
• poszerzanie zwężeń.

Polipektomia endoskopowa

Polipektomia endoskopowa jest zabiegiem bezbolesnym. Drobne płaskie polipy usuwane sa kleszczykami biopsyjnymi, większe uszypułowane czy przysadziste pętla diatermiczną. Lekarz wykonujący badanie nie jest w stanie ocenić złośliwości polipów jedynie na podstawie ich wyglądu zewnętrznego choć niektóre zmiany już makroskopowo są podejrzane o charakter złośliwy. Stwierdzenie obecności polipa jelita grubego jest wskazaniem do jego usunięcia, a następnie przesłanie go do oceny histopatologicznej.

Kolonoskopia profilaktyczna. Profilaktyka raka jelita grubego – badania przesiewowe

Kolonoskopia odgrywa kluczową rolę w profilaktyce, rozpoznawaniu, a także ocenie  pooperacyjnej raka jelita grubego. Profilaktyka polega na wykonywaniu kolonoskopii u osób zdrowych, bez objawów chorobowych a celem jest ograniczenie umieralności z powodu nowotworów jelita grubego. Badania przesiewowe umożliwiają wykrywanie raka we wczesnych stadiach, które poddają się leczeniu oraz wykrywaniu i usuwaniu gruczolaków, które są stanem przedrakowym.

Metody stosowane w badaniach przesiewowych:

• test na obecność krwi utajonej w kale (w przypadku pozytywnego wyniku trzeba wykonać kolonoskopię)
• sigmoidoskopia (niepełna kolonoskopia z oceną lewej części jelita grubego)
• kolonoskopia pełnaPełna kolonoskopia ma największą czułość i swoistość w rozpoznawaniu nowotworów jelita grubego.

Kto wykonuje kolonoskopię?Kolonoskopię wykonuje wykwalifikowany personel lekarski i pielęgniarski. Nasi lekarze maja bardzo duże doświadczenie w wykonywaniu kolonoskopii i polipektomii co gwarantuje państwu bezpieczeństwo i właściwą jakość wykonywanych badań.

Znieczulenie (sedacja)

Znacząca większość badań można wykonać bez znieczulenia. Niestety negatywne nastawienie pacjentów często odstrasza od wykonywania tego badania bez sedacji. Należy jednak podkreślić, że statystycznie największa liczba powikłań po kolonoskopii to powikłania po zastosowaniu znieczulenia. Jednak z uwagi na potrzebę oferujemy pacjentom możliwość wykonania kolonoskopii w kilku rodzajach znieczuleń:• znieczulenie miejscowe• minimalna sedacja• głębsza sedacja z analgezją• pełne zabezpieczenie anestezjologiczne (prowadzone przez anestezjologa) z monitorowaniem podstawowych parametrów fizjologicznych (tętna, oddechu, ciśnienia tętniczego).

Przebieg badania kolonoskopowego

Kolonoskopia jest zwykle dobrze tolerowana przez pacjenta. Badaniu może towarzyszyć uczucie rozpierania z uwagi na konieczność rozdmuchania jelita oraz uczucie wzdęcia. W trakcie badania pacjent leży początkowo na lewym boku, później lekarz poleca zmianę pozycji na plecy. Aparat wprowadza się po makroskopowej ocenie okolicy odbytu i badaniu per rectum w celu bezpiecznego wprowadzenia aparatu  po wcześniejszym znieczuleniu żelem lidokainowym. Następnie wprowadza się powoli kolonoskop. Badanie uważa się za pełne po zlokalizowaniu kątnicy, ujścia wyrostka robaczkowego i zastawki kątniczo-krętniczej a w przypadku wskazań końcowego odcinka jelita krętego. do jelita. Pełna ocenę jelita dokonuje się wycofując endoskop.  Czas trwania badania jest różny w zależności od warunków anatomicznych, reakcji pacjenta oraz ewentualnych stwierdzanych zmian. Przeciętnie trwa od 15 do 30 minut.

Przygotowanie do badania

W celu dokładnej oceny jelita i właściwej jakości badania oraz komfortu lekarza i pacjenta jelito musi być odpowiednio przygotowane do badania zachowując dzień przed badaniem dietę oraz stosując środki przygotowujące według poniższego schematu.

Przygotowanie do kolonoskopii z zastosowaniem środka przeczyszczającego FORTRANS. Ok. tygodnia przed badaniem nie spożywać owoców pestkowych, zwłaszcza z drobnymi pestkami !!

Jelito musi być dobrze oczyszczone, wtedy uzyskany obraz będzie wyraźny! W tym celu w przeddzień badania (cały dzień) i w dniu badania do momentu zakończenia kolonoskopii nie należy spożywać żadnych posiłków.Wskazana jest dieta płynna – picie jedynie płynów w dowolnej ilości (zupy całkowicie płynne, bez dodatków (np. całkowicie czysty rosół bez makaronu, warzyw), woda mineralna, itp.

Fortrans – 1 opakowanie zawiera 4 torebki. Każdą torebkę należy rozpuścić w 1 litrze przegotowanej lub mineralnej, niegazowanej wody (uzyskując w sumie 4 litry płynu). Można poprawić smak, dodając do roztworu sok z cytryny lub grejfruta i schłodzić w lodówce.

W przeddzień badania od godz. 18:00 należy wypić 3 litry przygotowanego płynu (w ciągu 3 godzin!), popijając systematycznie (np. szklankę co 15 minut). W dniu badania wypić rano 1 litr przygotowanego roztworu w ciągu 1 godziny.Bez względu na porę badania można przyjąć rano regularnie przyjmowane leki (nasercowe, przeciwnadciśnieniowe i inne) popijając wodą.

Powyższe zalecenia powinny być szczególnie dokładnie przestrzegane przez pacjentów z zaparciami !

Tydzień przed badaniem nie przymować leków hamujących krzepnięcie krwi (Acard, Polocard, Polopiryna, itp).

W przypadku cukrzycy lub przyjmowania innych leków przeciwkrzepliwych (np. Sintrom) przygotowanie do kolonoskopii należy skonsultować z lekarzem prowadzącym leczenie (który może przejściowo zamienić lek na inny).Informacje szczegółowe dla pacjentów poddających się badaniom endoskopowym w znieczuleniu.

Znieczulenie miejscowe ma zapewnić całkowitą bezbolesność w miejscu działania.  W endoskopii stosuje się miejscowe znieczulenie powierzchniowe błony śluzowej, które polega na zastosowaniu leków w postaci aerozolu (gastroskopia) lub żelu stosowanego na śluzówki w miejscu wykonywania badania. Przykładem może być spryskanie gardła środkiem znieczulającym w aerozolu (lidokaina) lub pokrycie żelem z zawartością leku znieczulającego wprowadzanego aparatu – konoskopu, sigmoidoskopu czy rektoskopu.

Minimalna sedacja – polega na podaniu dożylnym środka uspakajającego w celu złagodzenia napięcia emocjonalnego towarzyszącego poddaniu się badaniu diagnostycznemu. Efektem jest lepsza tolerancja badania i wiekszy komfort w trakcie badania.

Głębsza sedacja z anelgezją – polega na podaniu dożylnym środka uspakajajacego oraz skutecznego leku przeciwbólowego, przeciwwymiotnego. Stosowane jest zwłaszcza w kolonoskopii, może być stosowane w znieczuleniu do gastroskopii. 

Łagodzi napięcie emocjonalne towarzyszące poddaniu się badaniu diagnostycznemu, znosi lub znacznie zmniejsza odczuwanie dolegliwości bólowych, znosi lub zmniejsza występowanie odruchów wymiotnych, znacznie poprawia komfort pacjenta i w rezultacie zdecydowanie ułatwia wykonanie badania lekarzowi.

Minimalną sedację oraz głębszą sedację z anelgezją nazwaliśmy „znieczuleniem prostym”.

Pełna anestezja (znieczulenie ogólne) – eliminuje świadomość i ból towarzyszący badaniu. Jest prowadzona   przez specjalistę anestezjologa,  który monitoruje podstawowe parametry fizjologiczne (tętno, oddech, ciśnienie tętnicze).  Aparatura monitorująca w sposób ciągły kontroluje stan pacjenta w trakcie znieczulenia. Anestezjolog korzysta z: elektrokardiografu (kardiomonitora), którego elektrody umieszcza na klatce piersiowej. Obserwuje krzywą elektrokardiograficzną na ekranie monitora. Za pomocą pulsoksymetru (metoda nieinwazyja) w sposób ciągły uzyskuje informacje na temat utlenowania krwi.  W czasie znieczulenia monitorowana jest również stale częstość pracy serca oraz wykonywane są pomiary ciśnienia tętniczego krwi. Stosujemy znieczulenie ogólne dożylne (bez uzycia gazów wziewnych) po uprzednim założeniu specjalnej kaniuli do żyły. Przez kaniulę podawane są leki.Przygotowanie się do znieczulenia ogólnegoPrzed znieczuleniem ogólnym. Każdy pacjent u którego przewidywane jest wykonanie znieczulenia ogólnego powinien zaprzestać spożywania posiłków i płynów co najmniej na 6 godzin przed znieczuleniem.Na badanie w znieczuleniu ogólnym pacjent powinien zgłosić się z aktualnymi wynikami badania krwi (morfologia, elektrolity, kreatynina, krzepnięcie), natomiast po 40 roku życia dodatkowo powinien przynieść aktualny wynik badania EKG. Prosimy o przygotowanie ostatnich kart informacyjnych z pobytu w szpitalu. Anestezjolog przeprowadza wywiad lekarski, który służy ułatwieniu bezpiecznego przeprowadzenia pacjenta przez okres badania i bezpośrednio po nim. W wywiadzie lekarskim szczególną uwagę przykłada się do danych dotyczących przebytych lub obecnych chorób układu krążenia, oddychania, ośrodkowego układu nerwowego, wątroby i nerek. Ważne są również dane dotyczące aktualnie przyjmowanych leków poprzednich znieczuleń, uczuleń i nieprawidłowych reakcji na leki.Przed rozpoczęciem samego znieczulenia poleca się oddanie moczu aby pęcherz moczowy był maksymalnie opróżniony.Poleca się również usunięcie z ust ewentualnej protezy zębowej ponieważ mogłaby ona utrudniać oddychanie.

Po znieczuleniu

Po znieczuleniu miejscowym. Około 20-30 minut po znieczuleniu miejscowym stosowanym do gastroskopii (o ile nie ma specjalnych przeciwwskazań) można spożywać pokarmy i napoje.

Po znieczuleniu „prostym” (sedacja lub sedacja z anelgezją).  Ponieważ większość stosowanych w czasie znieczulenia środków eliminowana jest z ustroju przez długi czas, pacjent nie powinien przez 24 godziny pozostawać sam, a do domu winien być odprowadzony przez odpowiedzialną osobę. Nie można przez co najmniej 24 godziny prowadzić samochodu i innych pojazdów, ani też obsługiwać maszyn. Można odczuwać zawroty głowy, szczególnie przy zmianie pozycji. Rzadko mogą występować nudności.

Po znieczuleniu ogólnym. Pacjent powinien pozostać pod nadzorem medycznym (lekarza lub pielęgniarki) do czasu pełnego powrotu świadomości. W bezpośrednim okresie po znieczuleniu nadzoruje się u pacjenta również czynność oddychania i krążenia krwi. Po stwierdzeniu, że jest ona prawidłowa, pacjent z pozycji leżącej może przejść do pozycji siedzącej, a po krótkiej obserwacji, jeśli pacjent toleruje tę pozycję, może podjąć próbę chodzenia. Przeważnie przez okres około godziny, pacjent powinien przebywać pod nadzorem medycznym, potem dopiero może udać się do domu. Ponieważ większość stosowanych w czasie znieczulenia środków eliminowana jest z ustroju przez długi czas, pacjent nie powinien przez 24 godziny pozostawać sam, a do domu winien być odprowadzony przez odpowiedzialną osobę. Nie można przez co najmniej 24 godziny prowadzić samochodu i innych pojazdów, ani też obsługiwać maszyn. Po znieczuleniu ogólnym przez okres 2 godzin należy powstrzymywać się od jedzenia i picia. Niewskazane jest spożywanie obfitych posiłków. Pojawienie się jakichkolwiek niejasnych dla objawów należy niezwłocznie zgłosić pielęgniarce lub lekarzowi.